Overleven na de Holocaust, een boek van Ruth Gruener
In Overleven na de Holocaust lezen we het verhaal van Ruth Gruener. Over hoe zij niet alleen de Holocaust zelf heeft overleefd, maar ook hoe zij na 1945 omging met de herinneringen die haar en haar generatiegenoten op zo’n tragische wijze hebben getekend.
Het begint bij de Shoah
In de jaren ’30 hebben de ouders van Luncia, zoals Ruth Gruener, liefkozend wordt genoemd een chocolaterie in Lvov in Polen. Die stad het nu Lviv en ligt in Oekraïne. De enige dochter weet zich geliefd door haar ouders die met hard werken zich tot de middenstand mag laten gelden. Wanneer in 1939 de Tweede Wereldoorlog uitbreekt is dat dan ook een hard gelag. Opeens mag er niet zoveel meer, het uitbaten van de chocolaterie wordt lastig totdat het helemaal niet meer mag.
Onderduiken
Het duurt niet lang in het boek voordat Luncia definitief moet onderduiken. Ze had zich al eens eerder verstopt in het ghetto in ruimtes achter het toilet, maar nu moet ze zich eerst een nacht verstoppen in een kantoor van haar vader voordat ze wordt opgehaald. Net als zoveel onderduikers, blijft het ook bij Luncia niet bij één adres. Eerst bij de arme familie Szczygiel waar ze zich bij bezoek moet verstoppen in een koffer als het te gevaarlijk wordt. Het doet Luncia denken aan een doodskist.
Als het daar niet meer gaat, mag ze onderduiken in een appartement in de stad. Levensgevaarlijk natuurlijk. Je kunt alles horen in zo’n gehorig appartement, maar ze zit bij haar ouders. Tot haar grote opluchting, want ze miste hen verschrikkelijk. Wanneer ze in 1944 door de Russen worden bevrijd, is dat geen moment te vroeg. Luncia heeft dankzij haar ouders nog wel iets van onderwijs gehad, maar ze hunkert om naar school te gaan.
En dan begint Ruth Gruener met overleven na de Holocaust
Daar moet ze op wachten. Haar ouders willen naar Amerika gaan, waar al familie woont. Luncia krijgt alvast wat afdankertjes van kleren van haar oudere nichtje. Ter voorbereiding op het wonen in Amerika krijgt Luncia alvast Engelse les en besluiten de ouders van Luncia om alvast naar Munchen te gaan. Daar gaan ze in onderhuur en komen ze ook Jack tegen. Jack gaat ook naar Amerika. Hij is een paar jaar ouder dan Luncia en hij ziet haar totaal niet staan in het begin. Na een tijdje gaan ook Luncia en haar ouders naar Bremen vanwaar de boot naar Boston vertrekt. Na een woelige overtocht komen ze aan en nemen de trein naar New York waar hun familie op hen wacht.
Van Luncia naar Ruth in Overleven na de Holocaust
Luncia wordt niets gevraagd. Haar nichtje bepaalt dat ze zich voortaan Ruth moet noemen, waarom is haar onduidelijk. Om naar een Highschool te gaan blijft ze bij haar oom en tante wonen. Haar ouders gaan ondertussen een zaak opzetten in een andere wijk van New York. Alweer een chocolaterie. Luncia, of Ruth zoals we haar nu noemen maakt veel vriendinnen, maar ze zijn haar tegelijkertijd vreemd. Hun leven bestaat uit typische tienerdingen, vol pret en pleziertjes. Ondertussen heeft Ruth die onderduikperiode achter de rug en ze heeft de meest verschrikkelijke dingen gezien. Ze is getraumatiseerd.
Het onvertelde verhaal
Niemand wil haar verhaal horen. Dus vertelt ze het niet. Ook niet als ze flashbacks krijgt en ze last krijgt van haar verleden. Pas als haar ouders hun zaak goed hebben opgezet kan ze bij hen wonen. Ze verandert dan ook van school. Op deze Highschool zitten wel meer kinderen die geëmigreerd zijn vanuit Europa. Veel holocaustoverlevenden die elkaar niets hoeven uit te leggen. Ruth voelt zich minder onbegrepen.
Al blijft antisemitisme ook in Amerika aanwezig en maakt ze zich zorgen om Jack die in Korea dient. Ruth trouwt met hem en gaat later werken voor het Jewish Heritage Museum. Daar vertelt ze haar verhaal in de rondleidingen die ze geeft. Want zo stelt ze: ‘Als andere mensen jouw verhaal gaan vertellen is dat gevaarlijk.’ Jack laat zich in dat opzicht ook niet onbetuigd. Zijn verhaal kun je lezen in het boek De Jongen die tien concentratiekampen overleefde. Dit boek is geschreven door Alan Gratz. Hij schreef eveneens de inleiding van Overleven na de Holocaust.
Ruth Gruener voor je klas
Ruth Gruener is één van die mensen die je als docent geschiedenis voor een klas met pubers wil zetten om hen in te laten zien wat de combinatie populisme, racisme en de afwezigheid van een democratie en een rechtsstaat voor gevolgen kan hebben. In Overleven na de Holocaust gaat Ruth Gruener uitgebreid in op haar herinneringen. Die herinneringen zijn sterk, maar her en der wel fragmentarisch. Ik heb mij een tijdje afgevraagd wat ik daarvan vond. Vooral omdat ik niet altijd de context had van een herinnering.
Perspectief en context
Het is geschreven vanuit het Poolse perspectief, dat is belangrijk om te weten. Alleen al vanwege de familienamen en de reis die na de Tweede Wereldoorlog is ondernomen. Dan is het wel nodig om daarbij alle feiten te vermelden die nodig zijn om de context goed te begrijpen. En daar wringt het toch een beetje wat mij betreft. Dat gebeurt namelijk lang niet altijd. Ik verwijt dat Ruth Gruener niet, het is een logisch gevolg van de manier waarop zij haar verhaal vertelt. Dat is fragmentarisch. Er is ook een manier om meer context te bieden. Wat ik waardeer is dat er foto’s en een landkaartje in het boek zijn opgenomen zodat je een beeld krijgt van de personen en de reis naar Amerika.
Redactie voor Overleven na de Holocaust
Context in het verhaal zelf kan gegeven worden door een enkele bijzin van een redacteur. Dat vergt werk vanuit de uitgever, maar dat komt het verhaal van Ruth Gruener ten goede naar mijn mening. Ik meen dat ik weet waar ik over praat. Nog niet zolang geleden werkte ik voor een documentairemaker. Hij maakte een documentaire over hoogbejaarde mannen die als jonge jongens waren weggevoerd voor de Arbeitseinsatz. Zij werden geïnterviewd 75 jaar na dato. Natuurlijk konden ze zich niet meer herinneren wat er van dag tot dag was gebeurd, maar de essentie bleef overeind. De meest indrukwekkende gebeurtenissen stonden voor altijd in hun geheugen gegrift.
In mijn werk maakte ik de transcripties en checkte de feiten die deze mannen zich konden herinneren. Zo kon ik de samenvatting context geven aan wat ze hadden gezegd. Het verhaal van ‘mijn’ razziaveteranen bleef overeind want het was volstrekt duidelijk wat zij zeiden en wat ik aan context toevoegde. Mijn doel was dat deze mannen en hun verhaal meer zeggingskracht kreeg. Voordat het te laat was en ze hun verhaal niet meer konden vertellen.
Waard om te lezen
Dat is wat ik Overleven na de Holocaust van Ruth Gruener ook gun. Haar verhaal is het waard om gelezen te worden. We lezen dat in Polen niet alleen mensen werden vermoord maar ook gered. Dat Amerika weliswaar een land van mogelijkheden was, maar ook van onwetendheid over wat er in Europa was gebeurd. Onwetendheid waar Ruth Gruener zich haar hele leven lang tegen verzet heeft als educatief medewerker in het Jewish Heritage Center.
Met Overleven na de Holocaust deelt Ruth Gruener definitief haar verhaal met iedereen die meer wil weten over de Holocaust.
Specificaties Overleven na de holocaust
Schrijver: Ruth Gruener | Vertaler: Carla Hazewindus | Uitgever: Kluitman | Jaar van Uitgave: 2020 | 9789020654714 | Meer informatie vind je hier of bij je lokale boekhandel
Welk woord of thema spreekt jou aan in een boek? Klik op een woord en ga naar boeken toe in dit thema!
avontuur boekenserie culturen dieren diversiteit emoties familie fantasie fantasy filosofie geheimen geschiedenis gevoelens gezondheid graphic novel grappig het leven humor jezelf zijn klassieker klimaat kunst liefde maatschappij magie mentale gezondheid mindful mysterie natuur oorlog opgroeien politie prentenboek roman school seizoenen spannend sprookjes sterke vrouw thriller verhalenbundel vriendschap weetjesboek wereld zoekboek
Mijn naam is Tanja en ik ben het levende bewijs dat historici niet stoffig zijn. Ik houd van lezen, koken en theater en daar geniet ik het liefst van met mijn man en twee dochters van vijf en zeven jaar.
Laatste berichten van Tanja (alles zien)
- Kinderboekenweek 2021 worden wat je wil, een overzicht - 13/09/2021
- Het Mirakel, een roman over oerkracht - 31/08/2021
- Nachtmissies, een boek voor de schoolbibliotheek - 10/08/2021
